NHU CẦU KHOÁNG CHẤT TRONG NUÔI TRỒNG THỦY SẢN

NHU CẦU KHOÁNG CHẤT TRONG NUÔI TRỒNG THỦY SẢN

Nhu cầu khoáng chất trong
nuôi trồng thủy sản là một yếu tố quan trọng, không thể thiếu trong quá trình
nuôi. Khoáng chất giúp cho động vật thủy sản tăng trưởng tốt, khỏe mạnh và tăng
cường khả năng miễn dịch cho tôm, cá.

1. Vai
   trò

Khoáng chất đóng vai trò thiết yếu
trong việc tổng hợp các enzyme, vitamin, sắc tố của cơ thể.  Trong quá trình chuyển hóa, chất khoáng đóng vai trò quan
trọng trong hoạt động sống, duy trì chức năng sinh lý, ổn định nồng độ thẩm
thấu, đảm bảo cân bằng nước. Các nguyên tố đa lượng như Ca, P, Mg tham gia cấu
tạo khung cơ thể. Trong quá trình chuyển hóa vật chất và quá trình sinh lý
trong cơ thể vật nuôi, chất khoáng tham gia quá trình hô hấp để chuyển hóa ôxy
và thải khí cacbonic; bảo đảm điều kiện thích hợp cho sự hoạt động của các
enzyme trong dạ dày và ruột trong quá trình tiêu hóa; duy trì sự ổn định của áp
suất thẩm thấu; ổn định độ pH trong và ngoài tế bào…

Dinh dưỡng bao gồm các quá trình hóa học và sinh lý, cung
cấp chất dinh dưỡng giúp cho động vật thực hiện các chức năng bình thường,
tăng cường khả năng miễn dịch, sức đề kháng, duy trì và phát triển. Nó liên
quan đến bắt mồi, tiêu hóa, hấp thu và chuyển hóa các chất dinh dưỡng và loại
bỏ chất thải. Hiện nay, có khoảng 20 yếu tố vô cơ được xác định giữ vai trò
quan trọng trong thực hiện các chức năng quan trọng trong cơ thể. Một số khoáng
chất cần cung cấp lượng lớn gọi là khoáng đa lượng, trong khi một số chất
khác chỉ cần một lượng nhỏ gọi là khoáng vi lượng. Một số chất khoáng vi
lượng (đồng, kẽm, mangan, iôt…) là chất xúc tác trong hoạt động trao đổi
chất, giúp làm tăng hoạt tính các enzyme, hormon, vitamin. Muối khoáng còn có
khả năng giúp cơ thể vật nuôi giải độc tố phát sinh trong quá trình hấp thu và
chuyển hóa vật chất. Hơn nữa, khoáng vi lượng còn có khả năng giảm stress, tăng
cường miễn dịch, tăng khả năng kháng bệnh của tôm, cá.

1. Chất khoáng

Chức năng chung của các khoáng chất bao gồm các thành phần
của bộ xương ngoài, cân bằng áp suất thẩm thấu, các thành phần cấu trúc của các
mô, truyền xung động thần kinh và co cơ. Khoáng chất đóng vai trò như thành
phần thiết yếu cho các enzyme, vitamin, kích thích tố (hormone), sắc tố, yếu
tố đồng vận chuyển trong quá trình chuyển hóa, chất xúc tác, và hoạt hoá enzym.
Tôm có thể hấp thụ hoặc bài tiết khoáng chất trực tiếp từ môi trường nước qua
mang và bề mặt cơ thể. Vì vậy, yêu cầu khoáng chất trong chế độ ăn phần lớn
phụ thuộc vào nồng độ khoáng chất trong môi trường nước nuôi tôm.

• Khoáng vi lượng

Các nguyên tố vi lượng hoặc khoáng chất vi lượng, như crôm,
coban, đồng, iốt, sắt, mangan, molypden, selen và kẽm tham gia vào các quá
trình sinh hóa của cơ thể như quá trình trao đổi chất ở tế bào, hình thành
cấu trúc xương, duy trì hệ thống colloidal (sản phẩm dạng gelatin của tuyến
giáp), duy trì trạng thái cân bằng acid-base, tăng cường khả năng miễn dịch,
loại bỏ stress, khả năng đề kháng bệnh và các chức năng sinh lý khác. Chúng là
những thành phần quan trọng của kích thích tố (hormone) và các enzym, giữ vai
trò như là chất hoạt hóa của một loạt các enzym.

Khẩu phần ăn chứa các chất có hoạt tính sinh học kích thích
hệ miễn dịch được xem là có tiềm năng trong việc hạn chế các bệnh truyền nhiễm.
Một hệ thống miễn dịch hoạt động tốt là rất cần thiết cho sự tồn tại và phát
triển của tôm/cá trong nuôi trồng thủy sản. Mỗi loại khoáng vi lượng có vai trò
cụ thể của nó trong hệ miễn dịch của động vật nuôi, tuy nhiên, các ion kim loại
như Zn, Mn, Cu, Se có vai trò quan trọng trong việc cải thiện khả năng miễn
dịch hoặc hỗ trợ chức năng của hệ miễn dịch. Hệ thống miễn dịch sử dụng rất
nhiều phương thức khác nhau để chống lại các yếu tố ngoại lai xâm nhập hoặc các
kháng nguyên. Các nguyên tố vi lượng có vai trò quan trọng trong việc tăng
cường khả năng miễn dịch, hoặc có chức năng hỗ trợ hệ miễn dịch.

Trong nuôi thâm canh, sự thay đổi môi trường, chất lượng
nước cùng với các thực hành nuôi dẫn đến stress và có ảnh hưởng đến các quá
trình sinh lý của cơ thể, làm thay đổi nhu cầu về khoáng vi lượng của các loài
nuôi. Trong điều kiện stress, selen ở dạng hữu cơ có hiệu quả hơn trong việc
duy trì và chống lại stress so với selen ở dạng vô cơ. Điều kiện stress cũng có
thể ảnh hưởng đến điều hòa áp suất thẩm thấu và ion ở mang. Các nguyên tố vi
lượng rất hữu ích cho việc giảm stress và tăng khả năng đề kháng bệnh của
tôm/cá trong nuôi trồng thủy sản.

• Các triệu chứng
  thừa/thiếu khoáng vi lượng

• Bổ sung khoáng chất

Các loài thủy sản có khả năng hấp thu khoáng chất từ môi
trường nước hoặc thông qua thức ăn có bổ sung. Trong thành phần thức ăn công
nghiệp đã có chất khoáng, tuy nhiên có thể chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Yêu cầu về
một loại khoáng chất cụ thể trong chế độ ăn của tôm, cá sẽ phụ thuộc vào phần
lớn vào nồng độ của khoáng chất trong môi trường nước. Cá, tôm nước mặn có khả
năng hấp thu quá trình trao đổi nước muối có thể phần nào đáp ứng các yêu cầu
về khoáng chất. Ngoài ra, chúng cũng có thể hấp thu trực tiếp khoáng chất qua
mang, da, vây. Vì vậy, khi nuôi cá biển có thể không phải bổ sung một số hóa
chất như Ca, Na, Cl. Ngược lại, cá, tôm nuôi nước ngọt không thể lấy khoáng
chất từ môi trường nước, đòi hỏi cần bổ sung khoáng chất nhiều hơn trong khẩu
phần ăn.

Theo đó, trong quá trình nuôi, cần cung cấp thêm một phần
chất khoáng, bằng cách sử dụng các sản phẩm bổ sung chất khoáng có bán trên thị
trường. Mức độ bổ sung 0,5 – 2% khẩu phần ăn, tùy thành phần, liều lượng của
các sản phẩm và các giai đoạn phát triển của tôm cá, người nuôi có thể phối
trộn với thức ăn theo tỷ lệ mà nhà cung cấp chỉ dẫn. Các vi chất dinh dưỡng
phải được cung cấp ở mức độ thích hợp trong chế độ ăn để hỗ trợ tăng trưởng tối
ưu và gia tăng sản lượng. Điều này đặc biệt được quan tâm trong mô hình nuôi
thâm canh, khi mà khả năng miễn dịch và đề kháng bệnh có thể bị ảnh hưởng đáng
kể bởi sự thiếu hụt các chất dinh dưỡng khác nhau, đặc biệt là các vitamin và
khoáng chất vi lượng. Bổ sung một số các vi chất dinh dưỡng đầy đủ trong chế
độ ăn uống trên mức yêu cầu tối thiểu đã được chứng minh là có ảnh hưởng tích
cực đến khả năng miễn dịch, cũng như khả năng chống lại bệnh tật và khả năng
phục hồi khi nhiễm bệnh.

Chế độ ăn uống thích hợp, bổ sung các nguyên tố vi lượng
đầy đủ có thể tăng cường hệ thống miễn dịch của tôm/cá. Hệ thống miễn dịch là
một trong những tương tác tế bào và phân tử phức tạp nhất trong các quá trình
sinh học. Tất cả các nguyên tố vi lượng đều có khả năng kích thích hệ thống
miễn dịch hoạt động để chống lại mầm bệnh xâm nhập. Bổ sung chất dinh
dưỡng thích hợp không những giúp loại bỏ bệnh, mà còn cho phép hệ thống miễn
dịch của động vật hoạt động ở mức tối ưu để giảm thiểu nguy cơ nhiễm trùng và
bệnh tật. Chức năng và vai trò của các nguyên tố vi lượng có tác động rất lớn
trong vấn đề quản lý sức khỏe cũng như quyết định một vụ nuôi thành công.

Nguồn:

1. FICen, Tổng cục Thủy
   sản
2. http://www.thuysanvietnam.com.vn/bo-sung-khoang-chat-cho-dong-vat-thuy-san-article-14057.tsvn